امام علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم‌السلام، چهارمین امام شیعیان، در سال 38ق. در مدینه به دنیا آمد. مادرش زنی با شرافت از یکی از خاندان‌های مهم ساسانی بود و شاه زنان نام داشت.
مدت عمر شریف وی 57 یا 58 سال ذکر شده، زیرا بعضی از مورخان، سال شهادت وی را سال 94 و بعضی سال 95 می‌دانند در مورد روز شهادت وی هم اختلاف وجود دارد و 12 ، 15 ، 18 و 25 محرم از روز هایی هستند که در کتاب‌های تاریخی ذکر شده اند.
شیخ مفید می نویسد: امام سجاد علیه‌السلام دو سال از عمرش را با امیر المومنین علیه‌السلام، ده سال با امام حسن علیه‌السلام، یازده سال با امام حسین علیه‌السلام و 34 سال هم بعد از پدرش زندگی کرد.
علت شهادت
شهادت امام سجاد علیه‌السلام از موضوعاتی است که در کتاب‌های شیعه و سنی کمتر در مورد آن بحث شده و حتی کسانی مثل شیخ مفید بر این باورند که وی به مرگ طبیعی از دنیا رفته است.
قدیمی ترین منبعی که شهادت امام سجاد علیه‌السلام را بیان کرده، الاعتقادات الامامیه شیخ صدوق است و بقیه کتاب‌ها هم از همین منبع نقل کرده‌اند. ایشان در این کتاب می فرماید اعتقاد ما اینست که ولید بن عبدالملک ایشان را شهید کردخ است.
مرحوم صدوق اضافه می‌کند: «اعتقاد ما شیعیان بر این است که همه اهل بیت، حقیقتاً شهید شده‌اند و در این مطلب، جای هیچ شک و شبهه‌ای نیست؛ پس هر کس که در این مطلب شک کند و بگوید آنها به مرگ طبیعی از دنیا رفته‌اند، از ما نیست و ما از او بیزاری می جوییم».
ضمن اینکه خود صدوق در من لا یحضر و عیون اخبار الرضا و الامالی روایت صحیحی از امام رضا علیه‌السلام می‌آورد که همه ما اهل بیت ]علیهم‌السلام[ شهید هستیم.
اما نکته جالب این که شاگرد شیخ صدوق، یعنی شیخ مفید -در شرحی که بر این کتاب نوشته- آورده است که: آنچه که مرحوم صدوق فرموده مورد قبول نیست بلکه از اهل بیت فقط امیر المومنین علیه‌السلام، امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام یقیناً کشته شده‌اند و امام موسی بن جعفر علیه‌السلام و امام رضا علیه‌السلام هم با سم از دنیا رفته‌اند؛ اما دلیلی بر مسموم شدن یا کشته شدن دیگر امامان علیهم‌السلام نداریم وحدیثی که صدوق از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل کرده غیر یقینی است و نمی‌تواند دلیل باشد.
گرچه شیخ مفید این حدیث را غیر یقینی می‌داند، اما روایاتی که دلالت می‌کنند اهل بیت شهید شده‌اند، زیادند و به ادعای علامه مجلسی در بحار، به حد تواتر می‌رسند. علاوه بر این، ولید بن عبدالملک نسبت به خاندان اهل بیت علیهم‌السلام، ظلم و ستم فراوانی روا می‌داشت.
که برخی از اعمال وی نسبت به خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، عبارتند از:
1. ولید به بهانه توسعه مسجد النبی، دستور داد تمام خانه های همسران پیامبر را خراب کنند و ظاهراً امام هم در همان منطقه زندگی می‌کرد.
2. والی مدینه وقتی توسط ولید برکنار شد، ولید از مردم خواست که اگر کسی تقاصی از او دارد، اعمال کند. او گفت: کسی که بیشتر از همه از او می‌ترسم، امام سجاد علیه‌السلام است. این جمله نشان می‌دهد که امام علیه‌السلام، تحت فشار زیادی بوده است و مورد اذیت شدید واقع می‌شد.
3. حسن بن حسن وقتی به دستور ولید محکوم به پانصد ضربه شلاق شد، امام سجاد علیه‌السلام، دعای رفع غم و گرفتاری را به او آموخت و سرانجام از دست عمال ولید، خلاص شد.
نمونه‌های تاریخی دیگری نیز نقل شده که نشان می‌دهد ولید همواره با امام علیه‌السلام دشمنی می‌کرد و سرانجام، وی را
شهید کرد. بنابراین، از کلام مرحوم صدوق به خوبی می توان در یافت که امام سجاد علیه‌السلام توسط ولید به شهادت رسیده و به مرگ طبیعی از دنیا نرفته است؛ هر چند چگونگی و نحوه دقیق شهادت وی در هیچ کتابی نیامده است.
لحظات آخر عمر امام سجاد علیه‌السلام
مرحوم کلینی از امام باقر علیه‌السلام چنین نقل می کند: در شبی که پدرم از دنیا رفت، مقداری آب برای او بردم و گفتم از این آب بیاشامید. پدرم فرمود: امشب شبی است که جان من در آن گرفته خواهد شد… .
همچنین آورده است که امام در لحظات آخر، بی‌هوش شد؛ سپس به هوش آمد و سوره واقعه و فتح را خواند.
درآخر خوب است درکنار سخنان آن امام صبور وعابد بنشینیم و لحظه ای بیشتربااوآشناشویم .
امام زين العابدين عليه السلام
ابنَ آدمَ ، إنّكَ لا تَزالُ بخَيرٍ ما كانَ لكَ واعِظٌ مِن نَفْسِكَ ، و ما كانَتِ المُحاسَبَةُ مِن هَمِّكَ
اى فرزند آدم ! تا زمانى كه خود واعظ خويش باشى و به محاسبه [كردار] خويش بپردازى، پيوسته در خوبى به سر خواهى برد
تحف العقول، ص280؛ ميزان الحكمه: ج3، ص79
امام سجّادعليه السلام :
ألا و إنَّ أبغَضَ النّاسِ إلَي اللَّهِ مَن يَقتَدي بِسُنَّةِ إمامٍ و لا يَقتَدِي بِأعمالِهِ
هشدار كه منفورترين مردم نزد خداوند كسي است كه سيره امامي را برگزيند ولي از كارهاي او پيروي نكند
الكافي ، ج ۸ ، ص ۲۳۴ .
امام سجّادعليه السلام :
كَفُّ الأذي ، مِنْ كَمالِ العَقلِ وفيهِ راحَةٌ لِلبَدَنِ عاجِلاً و آجِلاً
خودداري از آزار رساندن ، نشانه كمال خرد و مايه آسايش دو گيتي است
تحف العقول ، ص ۲۸۳ .
امام سجّادعليه السلام :
إنَّها [الصَّدَقَةَ] تَقَعُ فِي يَدِاللَّهِ قَبلَ أن تَقَعَ فِي يَدِ السّائِلِ
صدقه ، قبل از اينكه به دست نيازمند برسد ، در دست خداوند قرار ميگيرد
عدّة الدّاعي ، ص ۵۹ .
امام سجّادعليه السلام :
إذا صَلَّيتَ فَصَلِّ صَلاةَ مُوَدِّعٍ
هرگاه نماز ميگزاري ، [چنان باش كه گويي]نماز آخرين را به جاي ميآوري
بحار الأنوار ، ج ۷۸ ، ص ۱۶۰ .
امام سجّادعليه السلام :
المُؤمِنُ يَصمُتُ لِيَسلَمَ و يَنطِقُ لِيَغنَمَ
مؤمن سكوت ميكند تا سالم ماند و سخن ميگويد تا سود برد
الكافي ، ج ۲ ، ص ۲۳۱ .
امام سجّادعليه السلام :
خَفِ اللَّهَ لِقُدرَتِهِ عَلَيكَ واستَحي مِنهُ لِقُربِهِ مِنكَ
از قدرت خداوند بر خويش بترس و از نزديكياش به خود شرمگين باش!
بحار الأنوار ، ج ۷۸ ، ص ۱۶۰ .
امام سجّادعليه السلام :
قَدِّمُوا أمرَ اللَّهِ و طاعَتَهُ و طاعَةَ مَن أوجَبَ اللَّهُ طاعَتَهُ بَينَ يَدَيِ الاُمورِ
فرمان خدا و طاعت او و طاعت كسي را كه طاعتش را واجب كرده است ، بر همه چيز مقدّم بداريد
تحف العقول ، ص ۲۵۴ .
امام سجّادعليه السلام :
المُؤمِنُ مِن دُعائِهِ عَلي ثَلاثٍ : إمّا أن يُدَّخَرَ لَهُ و إمّا أن يُعَجَّلَ لَهُ و إمّا أن يُدفَعَ عَنهُ بَلاءٌ يُريدُ أن يُصيبَهُ
مؤمن از دعاي خود يكي از سه نتيجه را ميگيرد : يا برايش ذخيره ميشود ، يا در دنيا برآورده ميشود و يا بلايي كه ميخواست به او برسد از او برگردانده ميشود
تحف العقول ، ص ۲۸۰ .
امام سجّادعليه السلام :
إنّي لَاُحِبُّ أن أدومَ عَلَي العَمَلِ و إن قَلَّ
من دوست دارم كه در كار پيوسته باشم ، اگر چه اندك باشد
وسائل الشيعه ، ج ۴ ، ص ۹۲
